Brazilië voor de happy few in de achttiende eeuw
English version >>> Brazil for the happy few<
Bovenstaand tapijt komt uit de serie van acht Les Anciennes Tentures des Indes: een zeer exclusief cadeau van vorsten aan vorsten was. Vanaf het einde van de zeventiende eeuw decoreerde deze nieuwe paradijselijke wereld de paleizen van Lodewijk XIV, het paleis van de Ridders van Sint-Jan op Malta, het paleis van Peter de Grote 1672 –1725 in Peterhof bij St.-Petersburg en enkele andere paleizen. De series werden in opdracht van Lodewijk XIV: ook bekend onder de naam de Zonnekoning, gemaakt. Tapijten waren buitengewoon kostbaar om te laten maken vanwege de materialen, de mankracht en tijd die ze kostten. Ze waren daarom alleen voor de allerrijksten weggelegd. Op het tapijt staan drie jagende indianen, nu inheemsen genoemd, en een Afrikaanse vrouw met een bloemenmand. Het zijn mensen in hun ‘dagelijkse doen’ zoals Europeanen zich dat met veel fantasie voorstelden. Ze zijn deel gebaseerd op de schilderijen van Albert Eckhout.
Er zijn grote overeenkomsten, maar ook belangrijke verschillen tussen de tapijten en de schilderijen. Een paar voorbeelden: op het tapijt staat net als bij Eckhout een grote palmboom aan de zijkant van de scène. De Afrikaanse vrouw op het tapijt, lijkt sterk op de Afrikaanse vrouw op Eckhouts schilderij (zie afbeelding boven). Kleine verschillen zijn dat de vrouw op het tapijt zit. Ook draagt ze geen Europese sieraden zoals de vrouw op het schilderij en hun hoofddeksels verschillen. Ook de inhoud van de manden verschilt. Ondanks deze verschillen is het zeker dat de ontwerpen van de tapijten in ieder geval voor een deel van Albert Eckhout zijn.
Eckhout vergezelde Johan Maurits van Nassau Siegen (1606 –1679) naar Brazilië in de jaren veertig van de zeventiende eeuw. Hij kreeg van Maurits de opdracht de bevolking van het land vast te leggen om onder andere als decoratie van paleizen te dienen. Johan Maurits van Nassau Siegen gaf bij terugkomst de opdracht ontwerpen voor tapijten te maken.
Maar hoe zijn deze tapijtontwerpen bij de Franse zonnekoning Lodwijk de XIVe terecht gekomen?
Door geldgebrek blijkt.
In 1678 verscheepte gouverneur-generaal Johan Maurits van Nassau-Siegen tekeningen, circa veertig schilderijen, kartonontwerpen, dierhuiden, planten, opgezette vogels en objecten naar Parijs. Maurits hoopte dat de vermaarde Gobelin-tapijtvervaardigers in opdracht van koning Lodewijk XIV de tapijten zouden gaan uitvoeren en dat hij daarvoor betaald zou worden.
Hij bood deze Braziliaanse collectie aan als iets nieuws en totaal anders: ‘[…] on peut former une tapisserie pour meubler une grande sale ou galerie, ce qui serait une chose tres rare, qui ne se trouve plus au monde […] pouvoir ce beau pays de Brésil lequel n’a pas son parcil dans le ciel […] voyant la grande différence entre l’Europe et l’Afrique […]’ schreef hij in een brief aan Lodewijks minister Simon Arnauld de Pomponne in datzelfde jaar. De ‘gift’ werd geaccepteerd, maar de tapijten werden pas zeven jaar na Maurits’ dood gemaakt.
Eén complete serie Les Anciennes Tentures des Indes-tapijten hangt nu nog in het parlementsgebouw van Malta.
Esther Schreuder zie voor literatuur de catalogus Black is Beautiful Rubens tot Dumas 2008
About me:
In 2008 I was the guest-curator of the exhibition Black is beautiful. Rubens to Dumas. Important advisors were Elizabeth McGrath (Rubens and colleagues), Carl Haarnack (slavery in books), Elmer Kolfin (slavery in prints and paintings) en Adi Martis (contemporary art). Gary Schwartz made his research available for The Image of the Black in Western Art .
In 2014 my essay ‘Painted Blacks and Radical Imagery in the Netherlands (1900-1940)’ was published in The Image of the Black in Western Art Volume V (I). (ed. David Bindman, Henry Louis Gates jr.)
In 2017 I published a book about the black servants at the Court of the Royal Van Oranje family. More than a thousand documents have been found about their lives. (only in Dutch)
All photos on this site are not intended for any commercial purpose. I have tried to trace all the rules and rights of all images. As far as I know, these images can be used in this way. If you ar a copyright holder and would like a piece of your work removed or the creditline changed then please do not hesitate to contact me.
estherschreuderwebsite@gmail.com
Esther Schreuder 