The Diaspora strikes back
(De titel, The Diaspora strikes back, is ‘geleend’ uit Créolité and Creolization/ Documenta 11 platform 3)
Hedendaagse kunst in de BB tentoonstelling
Creolisatie, hybride identiteiten en ultieme schoonheid
Zowel de Nederlandse taal, de Nederlandse jeugdcultuur als de Nederlandse beeldende kunsten ondervinden invloed van het Caribische gebied en de zwarte cultuur uit de Verenigde Staten. Zwarte en witte, Zuid- en Noord-Amerikaanse, Afrikaanse en Europese nationaliteiten en identiteiten lopen door elkaar heen in de dagelijkse wereld en ook in de kunstwereld. Zwarte cultuur is een deel van de Europese cultuur geworden. De Europese cultuur creoliseert al vanaf 1900.
Onder andere de Jazz heeft hier een enorme invloed op gehad. Denk maar aan Mondriaan.
Op de tentoonstelling Black is beautiful waren vele voorbeelden van vermenging te zien. Bijvoorbeeld in het werk van zwarte kunstenaars die zich ‘witte iconen’ toe-eigenen. Koningin Beatrix krijgt met een simpele ingreep een afrokapsel van Gillion Grantsaan (zie boven) en de Europese boskabouter wordt omgevormd tot een Surinaams bosgodje, een Bakru bij Remy Jungerman
Kunstenaars als Iris Kensmil voegen daarnaast als eigentijdse historieschilders zwarte geschiedenis toe aan de Nederlandse beeldcultuur. Kensmil gebruikt daarbij een onmiskenbaar Afrikaans-Caribische kleurstelling, met veel geel, groen, rood en zwart.
Memorietafels horen bij de protestantse kerktraditie.
Kensmil stelde voor speciaal voor deze tentoonstelling in de Nieuwe kerk 12 tot 15 memorietafels te maken waarop belangrijke mensen uit de geschiedenis van de zwarte vrijheidsstrijd zouden staan. Ze wilde hiermee, via de Europese kerk en kunst traditie, de aandacht vestigen op zwarte historische figuren. De memorietafels werden rondom de titel van de tentoonstelling Black is beautiful gehangen.
Daarnaast waren er 3 oudere werken van Kensmil te zien:
En ook Natasja Kensmil was in de tentoonstelling te zien met een werk dat verwees naar de ingewikkelde relatie tussen haar en haar zuster Iris. Op de achtergrond is een Nederlands blauw / wit tegeltableau te zien met plantmotieven en een duistere mannelijk figuur. De vrouwen lijken Afrikaanse halskettingen te dragen, of zijn het zeventiende-eeuwse kragen? De kleding kan zowel Surinaams, als Afrikaans, als Nederlands zijn.
‘Autochtone’ Nederlandse kunstenaars verwerken de nieuwe identiteiten die via media en uitgaans- en straatcultuur tot hen komen in harde uitvergrote realiteiten, waarin machtsvertoon van en soms afgunst op die spannende wereld van de ‘nieuwelingen’ een rol spelen.
Erik van Lieshout wil graag bij de zwarte scene horen en provoceert om een reactie op te roepen.
Charlotte Schleiffert vergroot de kracht van hiphop uit met nieuwe mythische en erotisch geladen zwarte figuren, uit bijvoorbeeld videoclips.
Berend Strik versiert zijn erotische zwarte-vrouwenfantasieën met borduursels, hij maakt harde gladde foto’s zacht en aanraakbaar.
Elise Tak verzint zwarte acteurs voor haar schilderijen van fictieve films, het zijn voor haar onmisbare hoofdrolspelers.
Ook is gekozen voor kunstenaars die vergelijkbaar zijn met de zwarte ‘diasporakunstenaars’, zoals Adi Martis ze noemt in zijn essay Double Black in de catalogus. Het gaat hier om witte kunstenaars die uit Zuid-Afrika naar Nederland zijn gekomen.
In de werken van de ‘huidschilders’ Marlene Dumas en Ina van Zyl spelen zwart/ witrelaties een grote rol. De eerste kruipt in de huid van de moeder, het supermodel, de baby, de puber en het lustobject. Ze tast als het ware hun tere huid af, verdiept hun kwetsbaarheid, hun aanraakbaarheid, hun eigenheid maar ook hun herkenbaarheid. Zwarte mensen en schoonheid zijn daarbij hoofdthema’s.
Haar modellen zijn vaak mooi, maar ook triest, afstandelijk en sensitief.
Ina van Zyl richt haar aandacht op details van het lichaam. Haar objecten worden terwijl ze schildert donkerder. Blanke handen en blanke borsten worden bruin. Bij voltooiing blijken blanke prinsessenvoeten bruin te zijn geworden. Van Zyl zegt dat bij haar alle mensen automatisch bruin worden. Iedereen wordt bruin in de zon van Afrika, is haar verklaring.
Ook is de extreme Zuid-Afrikaanse geschiedenis, vooral de onmogelijkheid van zwart en wit om tot elkaar te komen, een thema in haar werk. Wit zoekt wel toenadering, maar die mislukt.
Kortom, niets is meer wat het lijkt. We worden voortdurend op het verkeerde been gezet.
Esther Schreuder 2008 Literatuur Richard Powell, Black Art and culture in the 20the Century 1997; Flam – Deutch, Primitivism and twentieth- Century Art 2003 Documenta Kassel 2003
Research has been possible thanks to a contribution of de Mondriaan foundation, AFK and VSB fonds.
Stand van zaken in 2013: Hoe het verder ging met enkelen?
Marlene Dumas zal binnenkort overzicht krijgen in Stedelijk Museum en Tate Modern. Remy Jungerman: Er is net een boek verschenen over het werk van Remy Jungerman : Titel Adding up to the West. Iris Kensmil werkt op het moment in Suriname bij de kunstenaar Marcel Pinas in Moengo en voegde recent een drieluik met drie zwarte sterke vrouwen toe aan de eregalerij in het Amsterdam Museum.
http://hart.amsterdammuseum.nl/62426/en/out-of-history
Van haar was ook een prachtig werk in het Stedelijk Museum te zien, dat zij speciaal voor dit museum maakte. Het is helaas niet aangekocht.
About me
In 2008 I was guest curator of the exhibition Black is beautiful. Rubens to Dumas. Important advisors: Elizabeth McGrath (Rubens and colleagues, Warburg institute Image of the Black in Western Art collection), Carl Haarnack (slavery in books), Elmer Kolfin (slavery in prints and paintings) en Adi Martis (contemporary art). Gary Schwartz made his research for The Image of the Black in Western Art available to me.
In 2014 my essay ‘Painted Blacks and Radical Imagery in the Netherlands (1900-1940)’ was published in The Image of the Black in Western Art Volume V (I). (ed. David Bindman, Henry Louis Gates jr.)
In 2017 I published a book about the black servants at the Court of the Royal Van Oranje family. More than a thousand documents have been found about their lives. (only in Dutch)
All photos on this site are not intended for any commercial purpose. I have tried to trace all the rules and rights of all images. As far as I know, these images can be used in this way. If you ar a copyright holder and would like a piece of your work removed or the creditline changed then please do not hesitate to contact me.
estherschreuderwebsite@gmail.com
All photos on this site are not intended for any commercial purpose. I have tried to trace all the rules and rights of all images. As far as I know, these images can be used in this way. If you ar a copyright holder and would like a piece of your work removed or the creditline changed then please do not hesitate to contact me.
contact: estherschreuderwebsite@gmail.com
Esther Schreuder 