100 x Congo
De tentoonstelling 100 x Congo in het MAS in Antwerpen is bijna afgelopen. 12 september 2021 is de laatste dag.
Deze bijzondere tentoonstelling heeft ook een prachtige catalogus (2e druk bijna uitverkocht). Daar mocht ik een kleine bijdrage aan leveren over kunst gemaakt in Antwerpen waarop zwarte Afrikanen staan. Voor een deel van die tekst heb ik kunnen putten uit de geschriften van Rubens en Jordaens specialist Elizabeth McGrath (zie o.a. cat. Black is beautiful. Rubens tot Dumas, 2008).
Dit is maar een klein onderdeel van de tentoonstelling, meer een introductie. Hoofdonderwerp is de relatie van de stad Antwerpen, aan de hand van 100 objecten, in de afgelopen 100 jaar met Congo. In de collectie van het MAS zijn een groot aantal kunstwerken en objecten uit Congo die nu tot de topstukken worden gerekend.
Het zijn objecten waarvan destijds niet de maker of datering werd genoteerd en de betekenis vaak niet duidelijk was. Het zijn ook stukken waarover nu felle discussies ontstaan. Moeten ze terug naar Congo? Dit zijn vaak interessante en belangrijke discussies die onderzoeker dwingen terug te kijken en te herijken. Dat laatste wordt op deze tentoonstelling gedaan. Dit gaat hier niet ten koste van de objecten. Die blijven de hoofdrol spelen in het midden van de zaal. De kennis over de werken is terug te vinden in een boekje dat je mee kunt nemen en sommige werken zijn ‘doorgelicht’ , zodat je kunt zien wat zich binnenin bevindt. Zie voorbeeld hieronder.
Aan de zijkanten wordt in vitrines en in teksten aandacht besteed aan onder andere voorgeschiedenis en beeldvorming, de koloniale tijd, de missies, de mensententoonstellingen en meer.
Zo staat de tentoonstelling stil bij de Antwerpse wereldtentoonstelling van 1894. Er zijn toen 144 Congolezen naar Antwerpen verscheept als attractie voor het Europees publiek. Op basis van nooit eerder gepubliceerde bronnen uit het Antwerpse stadsarchief Felix toont het MAS aan dat een aantal van hen hier toen ernstig ziek is geworden en is overleden. Er is daarnaast aandacht voor de blinde vlekken (zones d’ombre) die het MAS heeft. Veel werken zijn via verzamelaars en handelaren in de collectie terechtgekomen en ook daar werden gegevens, die nu belangrijke gevonden worden, niet genoteerd.
Zoals te verwachten viel kreeg de tentoonstelling veel reacties.
Ze is verkozen tot ‘Internationale tentoonstelling van het jaar’ bij de Britse Museums & Heritage Awards. De jury noemde de expo ‘actueel en dapper, briljant gemaakt en erg belangrijk.’ De bijhorende publicatie ‘100 x Congo. Een eeuw Congolese kunst in Antwerpen (red. Els De Palmenaer’ werd eerder dit jaar genomineerd voor de Filaf Award.
Concept en realisatie:
Els De Palmenaer (curator Afrika collectie) en Nadia Nsayi (curator beeldvorming) in samenwerking met het MAS-team onder leiding van Marieke van Bommel en alle betrokken collega’s van de Stad Antwerpen. Scenografie: Hendrik De Leeuw. Podcasts etc: https://mas.be/nl/pagina/podcasts-100-x-congo
‘100 x Congo’ zet honderd blikvangers in de kijker. Welke verhalen schuilen er achter de objecten? Hoe zijn ze hier beland? Wat was hun betekenis voor Congolese volken? En waar ligt de toekomst van de collectie?
Voor de tentoonstelling werkte het museum samen met Belgische en Congolese kunstenaars en onderzoekers. En ze gingen een dialoog aan met Antwerpenaren van Belgische en Afrikaanse afkomst in het kader van eventuele teruggaaf.
Hieronder een overzicht in beeld.
Tot zover dit overzicht. De tentoonstelling is nog digitaal te bezoeken bij het MAS.
https://mas.be/nl/100xCongoVirtueel
About me:
In 2008 I was guest curator of the exhibition Black is beautiful. Rubens to Dumas. Important advisors Elizabeth McGrath (Rubens and colleagues, Warburg institute Image of the Black in Western Art collection), Carl Haarnack (slavery in books), Elmer Kolfin (slavery in prints and paintings) en Adi Martis (contemporary art). Gary Schwartz made his research for The Image of the Black in Western Art available to me.
In 2012 my Anniversary book: 100 years Schiller 1912-2012 was published. Initiative, idea, text and editing (ES). Design and photography Monica Schokkenbroek.
In 2013 my book Cobra aan de gracht / Cobra on the Canal was published by Samsara publications.
In 2014 my essay ‘Painted Blacks and Radical Imagery in the Netherlands (1900-1940)’ was published in The Image of the Black in Western Art Volume V (I). (ed. David Bindman, Henry Louis Gates jr.)
(About f.i. On the terras, by Nola Hatterman but also Jan Sluijters, Kees van Dongen, Irma Stern and more)
In 2017 I published a book about the black servants at the Court of the Royal Van Oranje family. More than a thousand documents have been found about their lives. (only in Dutch)
All photos on this site are not intended for any commercial purpose. I have tried to trace all the rules and rights of all images. As far as I know, these images can be used in this way. If you ar a copyright holder and would like a piece of your work removed or the creditline changed then please do not hesitate to contact me.
estherschreuderwebsite@gmail.com
Esther Schreuder 