De herkomst van Willem Frederik Cupido c.1758-1806

Het jongetje Willem Frederik Cupido kwam in 1766 op circa achtjarige leeftijd aan het Haagse hof. Hij was geboren aan de kust van Guinea en daar waarschijnlijk tot slaaf gemaakt (en gescheiden van zijn ouders).

Hij was zeker niet het enige jongetje met een Afrikaanse herkomst dat die jaren in de Republiek terechtkwam. Tientallen, mogelijk honderden of nog meer, werden ‘geïmporteerd’ om opgeleid te worden als bediende of om doorverkocht te worden aan een Duits hof. (zie hiervoor Cupido en Sideron. Twee Moren aan het hof van Oranje)

Het gebied waar Cupido vandaan kwam, destijds de kust van Guinea genoemd, is nu de kuststrook van Ghana, Benin en Ivoorkust. Europeanen hadden aan die strook forten gebouwd van waaruit ze handelden met Afrikanen en met Europeanen die per schip die de forten aandeden om goud, olifant-slagtanden en gevangen Afrikanen te kopen.

Deze Hollandse schepen werden in de republiek met grote belangstelling gevolgd. Zo bericht 1765 de Middelburgse Courant van het uitvaren van Zeelands Welvaren naar de kust van Guinee om slaven. De Jonge Lambrecht naar Angola om slaven, De Magdalena Maria naar Guinee om Slaven, De Dirk en Appolonia naar Angola om Slaven. En als er slaafgemaakten verkocht werden kon daar ook een bericht van verschijnen: 1765 alhier bericht is gekomen van Suriname van dat 4 maart laatst leden volgens welke aan Suriname aangebrachte armazoen slaven en dan volgt een opsomming van schepen: de Jacoba Maria, de Jan Leger, de Spreeuwenburgh, de Adriana en de Pieternella.

Het zijn de topjaren van de trans-Atlantische slavenhandel. De handel nam een enorme spurt en de prijzen van ‘slaven’ zijn hoog. De kapitein van de Eenigheid betaalde voor een Afrikaanse vrouw in Elmina: onder andere drie lange compagnie geweren, 2 vaatjes fruit, een half anker brandewijn, jenever, vele balen stof en messen. De waarde van alle producten bij elkaar is 132,10 gulden (Zeeuws Archief online: 20 393 0032) In Kaap Lahoe betaalde hij voor twee manslaven onder andere: negen geweren en kruit ter waarde van 289,15. Na de oversteek verkocht de kapitein van een vergelijkbaar schip De Vrouw Johanna Cores, een volwassen man voor 440 gulden en blijkt een jongen 275 gulden op te brengen (Zeeuws Archief online: MCC 20 1245 3 0027)

Minstens 41 schepen van verschillende handelsmaatschappijen en particulieren voeren in 1764 en 1765 onder de Nederlandse vlag richting Afrika ‘om slaven’. Zij kochten in die twee jaar minstens 11.758 Afrikanen en verkochten er in de Nederlandse Antillen 10.598. (info: http://www.slavevoyages.org). Hieronder de melding in de krant van het vertrek van Zeelands Welvaren.

6-6-1765 Middelburgse Courant. Nieuws over aankomend stadhouder Willem V en het vertrek van schepen gaat gebroederlijk samen.

En ook als het mis ging haalde het de kranten in de Republiek.

Zo brak in 1764 een opstand uit op het schip Africa van kapitein Hollander. De Middelburgse Courant bericht: door dien opstand zijn 35 negers, zo mans als vrouwen en het grootste gedeelte van het scheepsvolk om hals gekomen. Hij zelf was met een snaphaankogel in de wange gekwetst, terwijl zijn meeste officieren in de sloep gevallen waren en de vlucht genomen hadden, waarin zijn onderstuurman door de rebellen was doodgeschoten.

Aan de kust van Guinea had de West Indische Compagnie (WIC) meerdere forten: onder andere St George in Elmina, Fort Nassau bij Mouri, Fort Oranje bij Sukondi, Fort Amsterdam te Cormantijn, Fort Lijdzaamheid bij Apam en St Sebastiaan bij Chama. Bij het laatste fort waren ook katoenplantages.

Buiten de forten was het gebied in handen van de Afrikaanse elite, Caboceërs, die handelen met Afrikaanse volken in de binnenlanden. In die binnenlanden speelde de handel zich helemaal af tussen met elkaar concurrerende volken als de Fante en de Ashanti. Zij zorgden voor aanvoer van kostbaarheden en gevangenen naar de kust.

De slavenhalers op de schepen voeren van fort naar fort om gevangen genomen Afrikanen te kopen. Andere schepen uit de Republiek deden de forten aan om ze te bevoorraden en voeren weer terug naar de republiek met goud en olifanten-slagtanden.

In 1765 was de directeur-Generaal van de West Indische Compagnie op Fort St George Jan Pieter Theodoor Huydecoper. Hij was in Elmina een huwelijk, volgens lokale riten, aangegaan met een Afrikaans-Europese vrouw uit de hogere klasse: Penni Raems, Waarschijnlijk een dochter van Henrik Raems en een Afrikaanse- Europese vrouw. Uit dat huwelijk had hij minstens twee kinderen. Naast zijn gouverneurschap was Huydecoper actief in de slavenhandel. Hij leverde slaafgemaakten aan vrijhandelaren. Handelaren die niet verbonden waren aan de MCC of WIC.  Net als zijn collega’s gaf hij bij gelegenheden kinderen cadeau. Bijvoorbeeld in zijn testament uit 1767. Hierin verdeelt hij een aantal mensen uit zijn bezit onder zijn erfgenamen. Onder die erfgenamen zitten een aantal kinderen die hij heeft bij andere Afrikaanse vrouwen: Aan zijn zoon Constantin Ferdinand bij Johanna geeft hij: Twee kleine jongens en twee kleine meisjes, en voor zijn zoon Cudjo, bij de ‘negerin’ Abeda, een ‘slaaf’ en een ‘slavin’.[i]

Op de Nederlandse forten aan de kust leefden en werkten, rond 1765, kinderen in slavernij. In het kasteel St George waren twee jongens Zuacoe en Cudjo en een meisje Aquasiba en in fort Lijdzaamheid in Apam verbleven vijf jongens tussen de 7 en 2 jaar oud.

Collectie Nationaal Archief Den Haag

Daarnaast was er een voortdurende aanvoer van nieuwe mensen waaronder veel kinderen, die voor de verkoop bedoeld waren.

Een van die kinderen moet het jongetje geweest zijn dat door de Europeanen Cupido werd hernoemd. Hij kwam aan het hof bij stadhouder Willem V terecht en bleef 40 jaar in zijn dienst.

Een groot aantal nu “witte” Nederlanders heeft Cupido, die bij zijn doop de voornamen Willem Frederik kreeg, als voorvader. De Nederlandse familienamen die verbonden zijn aan Cupido staan elders op deze site (zie onderaan deze pagina).

Zie voor de inleiding van het boek Cupido en Sideron. Twee Moren aan het hof van Oranje hier.

Zie ook: https://www.haagshistorischmuseum.nl/nieuws/haags-historisch-museum-ontdekt-nazaten-van-de-afrikaanse-bediende-cupido

Gebruikte literatuur o.a.

Randy J. Sparks, Where the Negroes Are Masters. An African port in the era of the slave trade, Cambridge Massachusetts 2014

Dr Michel R. Doortmont, Drs Natalie Everts en Jean Jacques Vrij, ‘Tussen de Goudkust, Nederland, en Suriname. De Euro-Afrikaanse families Van Bakergem, Woortman, Rühe en Huydecoper’, in: De Nederlandse Leeuw 117 (2000)

——————————————————————————————————————————————

[i]  Het was meer een regel dan een uitzondering dat witte Nederlanders relaties aangingen en trouwden met Afrikaanse vrouwen, vooral met vrouwen uit de hogere sociale klasse. Op het fort werkte bijvoorbeeld Nicolaas Bakergem. Bakergem was een zoon van de inmiddels overleden WIC gouverneur Nicolaas Matteheus van der Noot de Geeter (Gietere) en zijn relatie met een Afrikaanse vrouw. Hij had nog een halfbroer bij een andere Afrikaanse moeder. Hun vader had hen meegenomen naar de republiek waar zij in Texel een goede opleiding kregen. Bakergem trouwde met een Nederlandse vrouw en keerde hierna terug naar de goudkust. Hij kreeg kinderen bij verschillende Afrikaanse vrouwen. Naast zijn werkzaamheden voor de WIC was hij een succesvolle vrije handelaar in gevangen Afrikanen. Dat hij zo succesvol was kwam waarschijnlijk omdat hij zowel in Europese als in Afrikaanse kring familierelaties had. Hij handelde vooral met de firma Coopstad & Rochussen in Rotterdam. In 1776 ging hij terug naar de republiek waar hij in het huwelijk trad Judith van der Meij en woonde hij aan de Keizersgracht. Zie voor veel meer hierover: Dr Michel R. Doortmont, Drs Natalie Everts en Jean Jacques Vrij, ‘Tussen de Goudkust, Nederland, en Suriname. De Euro-Afrikaanse families Van Bakergem, Woortman, Rühe en Huydecoper’, in: De Nederlandse Leeuw 117 (2000)

Het leven van Willem Frederik Cupido wordt beschreven in Sideron en Cupido. Twee Moren aan het hof van Oranje. Het is via boekwinkeltjes te verkrijgen.

Uitgeverij Balans ISBN 078 94 6000 3508 1

https://www.haagshistorischmuseum.nl/tentoonstelling/afrikaanse-bedienden-aan-het-haagse-hof

About me:

In 2008 I was guest curator of the exhibition Black is beautiful. Rubens to Dumas. Important advisors: Elizabeth McGrath (Rubens and colleagues, Warburg institute Image of the Black in Western Art collection), Carl Haarnack (slavery in books), Elmer Kolfin (slavery in prints and paintings) en Adi Martis (contemporary art). Gary Schwartz made his research for The Image of the Black in Western Art available to me.

Black beautiful Rubens to Dumas cover

In 2014 my essay ‘Painted Blacks and Radical Imagery in the Netherlands (1900-1940)’ was published in The Image of the Black in Western Art Volume V (I). (ed. David Bindman, Henry Louis Gates jr.)

In 2017 I published a book about the black servants at the Court of the Royal Van Oranje family. More than a thousand documents have been found about their lives. (only in Dutch)